Menüye Dön
Gelişen teknoloji ile beraber, insanların gerek sosyal anlamda gerekse iş yaşamında elektronik ortamda etkinlikleri artmış, teknoloji ve teknolojik unsurlar insan hayatının vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Özelikle son yıllarda dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ile beraber, insan alışkanlıklarında büyük değişiklikler olmuştur. Pandemi, günlük yaşamımızda yaptığımız birçok işimizi çevrimiçi ortamda halledileceğimizi göstermiş ve teknolojik gelişmelerle birlikte birçok alan hızla dijitalleşmeye başlamıştır.
İnsan hayatındaki yeri son derece büyük olan Devlet-Vatandaş ilişkilerindeki dijitalleşme, UYAP, TAKPAS, MERNİS, İYS, E-Devlet, E-Noter, E-Nabız vb alanlarda karşımıza çıkmakta iken pandemi ile beraber hukuk dünyası da söz konusu dijitalleşmede yerini almış ve nihayetinde “Elektronik Duruşma” (E-duruşma) hayatımıza girmiştir. Avukatlık mesleğinin icrasında önemli değişimler meydana getiren e-duruşma, çok sayıda işlemin elektronik ortamda yapıldığı hukuk düzenine yeni bir soluk getirmiştir.
Türkiye’de E-Duruşma Uygulaması
Aslında mahkeme salonlarındaki teknoloji kullanımı, Eylül 2011 tarihinde 28060 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ceza Muhakemesinde Ses ve Görüntülü Bilişim Sisteminin Kullanılması Hakkında Yönetmelik” (SEGBİS) ile başlamıştır. Ceza mahkemelerinde sanık veya şüphelinin ses ve görüntü nakliyle duruşmaya katılması yıllardır gerçekleştirilen bir uygulama olsa da savunma makamı olan avukatın duruşmalara dijital yollarla katılmasını sağlayan e-duruşma uygulaması bu yönüyle bir ilk olmaktadır.
Yargı reformu stratejisi içerisinde yer alan, hukuk mahkemelerinde ses ve görüntü nakli ile elektronik ortamda yapılabilmesini sağlayan e-duruşma sisteminde avukatların bulundukları yerden telekonferans yoluyla duruşmaya katılım sağlamaları amaçlanmıştır.
Geçtiğimiz Eylül ayında Ankara Batı Adliyesinde pilot uygulaması gerçekleştirilen e-duruşma uygulamasındaki başarıyla gerçekleşmiştir. Adalet Bakanlığı sitesinden yapılan son duyuruya göre, sistem 30 büyükşehirde uygulanmakta ve 17.06.2021 tarihi itibariyle e-duruşmayı uygulayan mahkeme sayısı 738’e ulaşmıştır. Bu tarihe kadar 14 bin 675 elektronik duruşma gerçekleşmiş olup teknik güvenliğin sağlanması ve uygulamanın alternatif olarak yaygınlaşması için çalışmalara devam edilmektedir.
Aynı zamanda, Adalet Bakanlığının görüşü ile zaman ve emek tasarrufu sağlayan e-duruşma uygulamasının, yargılamanın makul sürede ve daha az masrafla çözülmesine katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Uygulamanın ilerleyen zamanlarda geliştirilerek davacı, davalı, tanık ve bilirkişilerin de sisteme erişiminin açılması planlanmaktadır.
E- Duruşmaya Katılım
Kamunun belirlediği kurallar çerçevesinde ve yeterli teknolojik alt yapıya sahip olan avukatlar, duruşmalara çevrimiçi olarak katılabilecektir. E-duruşma düzeni, mahkeme huzurunda yapılan duruşma düzeniyle aynı usul ve esaslara tabi olup aynı hukuki sonuçları doğurmaktadır.
E-duruşmaya katılım için ; Uyap Avukat Portal veya Celse uygulaması üzerinden başlamasına 24 saatten uzun süre olan duruşmalar için e-duruşma talebi gönderilmesi ile talep, dosyaya bakmakla görevli hakim tarafından değerlendirilecektir. Talebin onaylanması halinde e-imza ile kimlik doğrulaması yapılarak sistem aktif hale getirilecek ve böylece duruşma başlayacaktır.
Avukatlık Kanunu 49. Maddesinde düzenlenen duruşmalara cübbe ile katılım zorunluluğuna e-duruşma uygulaması ile istisna gelmediğinden, dijital kanallarla katılım sağlanan duruşmalara da cübbe ile katılım sağlanacaktır.
E- Duruşmanın Avantajları
Dijital kanallar yoluyla duruşmaya katılım sayesinde çeşitli sebeplerle duruşma salonunda bulunamayan avukatların davaları aksamayacak ve dava süreçleri uzamayacaktır. Bu durumun yargı sistemini hızlandıracağı açıktır. Bununla beraber, e-duruşma ile avukatların zamanlarını verimli kullanabilmesi sağlanmıştır. Özellikle şehir dışı duruşmalarında yolda geçen zamandan ve maliyetten tasarruf sağlanarak avukatlar kendi bürolarında çalışmalarına devam edebilecektir.
Ayrıca, pandemi süresince adliye ve duruşma salonlarının kalabalık olmasını önlemesi de adliyelerdeki insan yoğunluğunu azaltan ve kamu sağlığının korunması yönünde atılan olumlu bir etkidir.
Yargı Sistemi Açısından Değerlendirilmesi
Yargının dijitalleşmesi ve teknolojik gelişmelerin uygulanması ile daha iyi bir yargı sistemi amaçlamaktadır. Zira, yargının temel işlevi kamu gücü kullanan kişilerin yasalara bağlı kalmasını sağlamak, hukukun üstünlüğünü gözetmek ve hukuk güvenliği içerisinde toplum refahına katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamda elektronik duruşmanın adalete erişimi kolaylaştırdığı şüphesizdir. Özellikle karantina döneminde birçok sektör tarafından işlevselliğini korumaya yönelik adımlar atılmışken hukuk dünyasının ve yasa uygulayıcıların dijitalleşen dünyanın sağladığı imkanların dışında kalması düşünülemezdir.
Söz konusu uygulama ile hukukun temel esaslarından biri olan yargılamanın yüz yüze olması ilkesi şekil değiştirmiştir. Bu nedenle sistem üzerinden yapılan duruşmaların avukatın hazır bulunduğu duruşmalardaki iletişimin yerini tutamayacağından bahisle çok sayıda kişi tarafından eleştirilmiştir. Fakat Adalet Bakanlığı tarafından e-duruşma sisteminin adli sisteme sağladığı kolaylıklar açıklanarak, sistemin alternatif olarak yaygınlaştırılmaya devam edileceği açıklanmıştır.
Türk Hukuk sistemine yönelik bir diğer eleştiri ise, yargılamaların davalar nezdinde yavaş işlediği ve bu durumun adaletin tecellisinin gerçekleşmesine engel olduğudur. Yukarıda bahsedilenler ışığında, avukatların ve çevrimiçi ortamda duruşmaya katılım sağlama hakkı olan diğer kişilerin zaman ve mekan engeli olmaksızın duruşmalara katılımı yargıdaki hızın iyileştirilmesi yönünde atılan oldukça önemli bir adımdır.
Sonuç olarak, teknolojinin etkin kullanımının günümüz koşulları içerisinde bireylerin ötesinde toplumlara da büyük fayda sağladığı açıktır. Hayatın her alanında karşımıza çıkan dijitalleşme kaçınılmaz olarak hukuk sistemine de etkisini göstermiş olup güvenle kullanıldığı takdirde dijitalleşen yargının hukuk sistemimizi olumlu etkileyeceği düşünülmektedir.
Av. Nedim Korhan Şengün & Av. İrem İslam
