Bağlılık ve İş Tatmini Oluşturan Beyaz Gölge

Bağlılık ve İş Tatmini Oluşturan Beyaz Gölge

1970’li yıllarda doğanlar hatırlar. Ortaokul, lise dönemlerimizde tek kanallı siyah beyaz televizyonumuzda Beyaz Gölge adında bir dizi vardı. Dizi, zenci öğrencilerin çoğunlukta olduğu bir okulun basketbol takımını konu alıyordu ve başrolde de takımın koçu (coach) olan Ken Reeves karakteriyle sarışın bir basketbolcu vardı.

Yıllar önce, mesleği edinme sürecimde karşılaştığım “Koçluk mu? Hangi spor?” sorusu nedense bana her seferinde bu diziyi hatırlatmıştır. Bu hatırlayışın verdiği duygu sebebiyle olabilir, soru bende genellikle belli belirsiz bir gülümseme, soruyu yargısızca karşılama ve sabırla, istekle anlatma davranışları oluşturdu. Kaldı ki günümüzün en sıkı dönüşüm sistemi olan koçluk mesleğinin tarihi de aslında spor alanına dayanıyor. 1974 yılında etkisi yüksek boyutlara ulaşan Timothy Gallwey’in “The Inner Game of Tennis” adlı kitabı, bugünün koçluk mesleğine giden yolda atılan ilk adımdı. Kitabın konusu, her ne kadar tenis eğitimini içermekteyse de, içeriğindeki bilgiler aslında birçok farklı dala uygulandı.

Bugün artık çok daha fazla kurumda müşteri memnuniyeti kavramının önüne çalışan mutluluğu kavramı iyiden iyiye geçmiş durumda. “Mutlu olmayan memnun edemez” anlayışı faydalı bir kurumsal farkındalık.

2019 yılında Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi’nde yayınlanan, koçluk hizmeti alan çalışanların mutluluk düzeyleri, işten ayrılma niyeti ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlayan makalede bu konuyla ilgili değerli bilgiler bulunmakta. Türkiye genelinde koçluk hizmeti almış ve iş yaşamına devam eden 114 çalışanın katılımıyla elde edilen bulgulara göre mutluluğun dört faktörü olarak belirtilen “memnuniyet, motivasyon, denge ve beğeni” ile işten ayrılma niyeti arasında anlamlı ters ilişki olduğu netlikle tespit edilmiş.

• Mutluluk düzeyleri ile yaşam doyumu arasında pozitif yönlü ilişki,
• İşten ayrılma niyeti ve yaşam doyumu arasında ise negatif yönlü ilişki,
• Dolayısıyla mutlu bir çalışanın performansa ve başarıya yöneleceğinin beklenmesini destekler yönde bulgular ortaya konulmuş.  

Tüm bu bulgularla makalede, yönetim rollerinde kolaylaştırıcı ve koçluk özellikleri taşıyan, danışılabilen bir örgüt iklimi önerilmektedir. Burada yöneticilerin seçimi, eğitimi ve yetiştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte, çalışanların iş ve iş dışı yaşam ile ilgili katılımlarını dengelemelerine yönelik politikaların geliştirilmesi ile yaşam doyumunun sağlanmasında insan kaynakları yöneticilerine görevler düşmektedir. Sonuç olarak, koçluk ile örgütsel destek ve kariyer geliştirme fırsatlarının çalışanların mutluluğunda ve sağlığında geniş bir rol üstlendiği saptanmıştır. 

Bir başka çalışma olan, “koçluk desteği alan çalışanların iş tatmin düzeylerinin incelenmesi” çalışmasında, koçluk davranışının sıklığı arttıkça, iş tatminin orantılı olarak artmakta olduğu gözlenmiştir. İş tatmininin yaşam tatminini, yaşam tatmininin iş tatminini artıracağı konusundaki incelemeler, iş yerinde tatmin olmuş kişilerin, iş dışındaki yaşamlarında da tatmin olma yoluna yöneldiğini ortaya koymuştur. Ya da bunun tam tersi olacak şekilde yaptığı işden tatmin olmayan kişiler, kişisel yaşamlarında da tatmin olamamakta ya da zorlanmaktadır. Ancak bulgular, iş tatmininin yaşam tatmini üzerine olan etkisinin, yaşam tatmininin iş tatmini üzerine olan etkisinden daha fazla olduğuna dikkat çekmiştir. 

Öyleyse sayısız korelasyonlu koçluk davranışlarından hemen pratik edilebilecek birkaç tanesini sıralamak isterim:

• Bilgi vermeden önce bilgi alma iletişiminde olmak,
• Kelimelerinden önce ardındaki hisle ilgili olmak,
• Söylemlerin önüne soruları koymak,
• Olanı olmayandan önce görmek,
• Olabilecek olanı da olmuş olandan önce dillendirmek,
• Sonuçtan önce süreçteki kazançlara dikkat çekmek.

Beyaz gölge dizisine dönecek olursak: Okula ilk geldiğinde "white men can't jump" yargısıyla karşılaşan Reeves, sıradışı yaklaşımları, iletişimi, bakış açısı ve dolayısıyla eylemleriyle dizide kısa sürede güçlü bir rehbere dönüşüyor.  Benzer olarak koçluk sistemi de, insana yaklaşımı, iletişim modeli, durumlara bakış açısı ve dolayısıyla yarattığı eylem motivasyonu ve mutluluk ile çağın beyaz gölgesine dönüşeli birkaç zaman oluyor…

Rana Kaplan

PCC / Sistem Koçu